Perlu diingat bahawa lelaki nombor dua dalam kerajaan Najib itu berkata bahawa ketua jabatan peperiksaan, Dr Na'imah Ishak bersama-sama dengan salah seorang daripada timbalannya akan digantung dengan serta merta. Alasan yang diberikan oleh Muhyiddin adalah insiden tersebut telah menimbulkan persoalan mengenai integriti jabatan itu dan juga sistem peperiksaan awam di negara ini.
Oleh itu, timbalan presiden Umno itu berkata yang kedua-dua kakitangan
kanan kerajaan itu perlu bertanggungjawab terhadap kegagalan itu yang
mengakibatkan pembatalan dua kertas, Sains dan Bahasa Inggeris.
Dilaporkan bahawa hampir setengah juta pelajar telah terlibat, dan
kesemua mereka perlu menduduki semula kertas-kertas ini, yang
dijadualkan akan diadakan pada 30 September.
Tetapi dalam masa kurang daripada satu minggu, kerajaan telah membuat
pusingan-U. Dalam satu kenyataan media, yang menariknya telah dibuat
oleh setiausaha kementerian Tan Sri Dr Madinah Mohamad pada 19
September, Kementerian Pendidikan menjelaskan bahawa kedua-dua pegawai
itu tidak digantung tetapi hanya dipindahkan untuk menjalankan
tugas-tugas lain yang tidak berkaitan dengan jabatan itu. Penjawat awam
nombor satu kementerian itu berkata lagi bahawa kedua-dua penjawat awam
kanan itu tidak dihukum, atau digantung daripada tugas.
Jelas bahawa menteri dan penjawat awam kanan kementerian itu telah
mempercanggahi antara satu sama lain. Sudah tentu kita boleh mengatakan
bahawa setiausaha itu diminta oleh menteri untuk mengurangkan
kerosakan, disebabkan kenyataan terdahulunya. Entah bagaimana perkara
itu telah menjadi lebih buruk. Pada 21 September, jabatan peperiksaan
membuat laporan polis yang mendakwa bahawa dua lagi kertas, Bahasa
Tamil dan Matematik, juga telah bocor.
Setakat ini, 14 orang telah ditahan oleh pihak polis untuk membantu
siasatan mereka. Sementara itu Madinah memberitahu media bahawa
kakitangan awam, mungkin mereka yang berpangkat lebih rendah, akan
mengadapi prosiding tatatertib dalaman di bawah Peraturan-Peraturan
Pegawai Awam (Kelakuan dan Tatatertib) 1993. Dan sebahagian daripada
mereka mungkin perlu dihadapkan ke mahkamah, mungkin di bawah Akta
Rahsia Rasmi 1971. Beliau menjelaskan yang jika mereka dibawa ke
mahkamah, mereka perlu digantung daripada perkhidmatan awam dan perlu
menghadapi pemotongan gaji 50 peratus.
Tidak jelas apa yang berada dalam fikiran Muhyiddin ketika beliau
berbicara tentang tanggungjawab dalam sidang media yang dijalankan
selepas kebocoran itu. Walau bagaimanapun dari sudut Perlembagaan, itu
adalah apa yang beliau perlu lakukan. Sebagai ketua politik Kementerian
Pelajaran, beliau bertanggungjawab untuk semua yang berlaku dalam
kementerian itu. Sudah tentu kakitangan awam ini akan dihadapkan ke
prosiding tatatertib jabatan atau perbicaraan jenayah di mahkamah.
Bagaimanapun Muhyiddin dan Menteri Pendidikan Kedua, Datuk Seri Idris
Jusoh bersama-sama dengan kedua-dua timbalan menterinya, masih perlu
bertanggungjawab. Inilah doktrin tanggungjawab menteri. Benar bahawa
sebagai menteri, Muhyiddin mungkin tidak mengetahui sepenuhnya rutin
atau pengurusan seharian kertas peperiksaan ini. Namun ini tidak
melepaskan beliau dari tanggapan tanggungjawab yang dikenakan oleh
Perlembagaan. Walaupun beliau mungkin terlepas dari beban prosiding
tatatertib atau liabiliti jenayah – beliau adalah seorang menteri dan
bukannya penjawat awam – Muhyiddin kekal bertanggungjawab dari segi
politik.
Perlembagaan tidak
menyatakan apa yang terkandung dalam tanggungjawab ini. Tetapi
menteri-menteri dalam semua sistem berparlimen kebiasaannya meletakkan
jawatan portfolio mereka, berikutan peristiwa memalukan sebegini.
Muhyiddin telah melakukan sebuah kesilapan besar dengan menuding jari
kepada penjawat awam secara serta-merta, hanya untuk menarik balik
kenyataan itu seminggu kemudian. beliau sepatutnya menunggu dan
berbincang dengan kakitangan awam terlebih dahulu.
Tetapi ini merupakan kebiasaan di Malaysia. Tidak seperti di Britain
di mana menteri-menteri meletakkan jawatan tanpa diminta selepas
kegagalan utama yang membawa aib, menteri-menteri di sini sering
menggunakan keadaan sebegini untuk berlagak hero. Mereka sering
menjadikannya sebuah platform untuk menuding jari kepada pihak lain,
terutamanya kakitangan awam, daripada bertanggungjawab.
Sudah tentu kakitangan awam perlu menghadapi hukuman yang harus mereka
tanggungi jika mereka melanggar undang-undang, atau cuai dalam
menjalankan tugas mereka. Tetapi ini tidak bermakna bahawa
menteri-menteri boleh terlepas begitu sahaja. Kejadian seumpanya mungkin
juga menyebabkan kejatuhan keseluruhan kabinet kerajaan, kerana
doktrin ini juga melibatkan tanggungjawab kolektif seluruh kabinet,
termasuk Perdana Menteri.
Namun
ini tidak pernah berlaku di sini. Sebahagian daripada sebab-sebabnya
adalah media, yang perlu memainkan peranan utama dalam menuntut
tanggungjawab, berada di bawah kawalan mutlak kerajaan. Tetapi saya
mengesyaki bahawa ianya juga disebabkan budaya sebegini tidak wujud di
sini, di kalangan media alternatif sekalipun, tidak seperti di
negara-negara demokrasi maju. Lihat sahaja cara media menangani Perdana
Menteri Datuk Seri Mohd Najib Razak yang telah mengelak dari berdebat
di Parlimen dengan Ketua Pembangkang Datuk Seri Anwar Ibrahim,
terutamanya semasa perbahasan bajet.
Entah bagaimana tokoh-tokoh korporat kita lebih menyedari konsep
tanggungjawab. Satu contoh yang baik ialah Datuk Wira Azhar Abdul Hamid,
yang meletakkan jawatannya sebagai ketua pegawai eksekutif MRT Corp
dengan serta-merta tanpa diminta, berikutan sebuah kemalangan yang
meragut tiga nyawa pada pertengahan bulan Ogos. Ini jarang berlaku dan
itulah sebabnya tindakan terpuji beliau mendapat pujian dari
pengguna-pengguna Twitter. Satu kualiti yang jarang dilihat. Tidak syak
lagi bahawa Azhar berada jauh di hadapan, lebih baik daripada Muhyiddin
apabila ia melibatkan sikap bertanggungjawab.
Dr
Abdul Aziz Bari merupakan bekas professor undang-undang UIAM yang kini
mengajar di UNISEL. Beliau juga merupakan seorang felo kanan di IDEAS
dan Institut Pulau Pinang, sebuah badan pemikir dimiliki kerajaan
negeri.
-
Post a Comment